Munten schoonmaken: Een goed idee?

Dit zijn enkele voorbeelden die vaak voorkomen in de praktijk. Het is zoals gezegd verstandig om voorzichtig te werk te gaan volgens een stappenplan om beschadigingen te voorkomen en het doel (zo veel mogelijk) te bereiken. Hieronder geven we een uitgebreidere beschrijving van de mogelijke stappen.

Aarde of zand

Munten die uit de grond komen hebben vaak een laag ‘patina’ rond de munt. Bij koper is dit de groen/bruine laag die rondom de munt zit. Deze laag hoeft niet verwijderd te worden en wordt vaak ook gewaardeerd door verzamelaars, omdat deze laag de ‘oudheid’ en het karakter van de munt weergeeft.

Er zit vaak aarde of zand tussen de details van de munt als deze uit de grond komt, en hierdoor is de munt vaak slechter leesbaar en zijn niet alle details goed zichtbaar. Wat het beste is, is de munt eerst in een beetje water te …… , liefst in gedemineraliseerd water, maar kraanwater kan voor een korte duur ook gebruikt worden. Nadat de munt even in het water heeft gelegen, is de aarde zachter geworden en iets gaan weken.

Het is vervolgens belangrijk een houten prikker of tandenstoker te gebruiken om krassen zoveel mogelijk te vermijden. Met een prikker kan het vuil en de aarde voorzichtig verwijderd worden. Hierna kan de munt kort afgespoeld worden met water en kan deze weer opgeslagen worden.

Deze methode moet niet toegepast worden op archeologisch waardevolle bodemvondsten, aangezien de grond meegenomen kan worden in het onderzoek naar de herkomst. Voor bijvoorbeeld 18^و -eeuwse duiten en Willemcenten is deze methode een prima behandeling.

Weekmakers, PVC en stickerresten

Oude muntmappen uit de jaren 80′ en 90′ bestonden niet altijd uit weekmakervrij materiaal. Weekmakervrije mappen hebben vaak de tekst ‘weekmakervrij’ op de rand en hebben een iets doffere kleur.

De groene rand die vaak op de zilveren munten uit weekmakerbladen zit, is ontstaan door de reactie en het PVC (een chemische stof) in de mappen. Door de munt in een beetje acetonvrije nagellakremover of schoonmaakalcohol te laten weken, lost deze rand op en ziet de munt er weer wat beter uit. Dit kan ook toegepast worden bij stickerresten op munten. Het is belangrijk de munten na deze methode goed af te spoelen met water, om alle alcoholresten te verwijderen.

Het is af te raden dit bij bijzondere munten te doen, aangezien de alcohol of nagellakremover kan gaan reageren met het metaal. Met nagellakremover en alcohol moet voorzichtig worden omgegaan, het is brandbaar en moet dan ook niet in de buurt van vuur of andere warmtebronnen worden gehouden. Daarnaast moet deze behandeling in een goed geventileerde ruimte plaatsvinden, de dampen van bovenstaande middelen zijn ongezond voor mens en dier.

Gevonden eurogeld

Als je met een metaaldetector zoekt, komt het wel eens voor dat je euromunten uit de grond haalt. Deze munten zijn vaak van het standaard ontwerp en dus niet meer waard dan de nominale waarde. Een standaard Duitse 2 euro uit 2002 is dus niet meer waard dan 2 euro (in gebruikte kwaliteit).

Deze munten zijn schoon te maken met een beetje citroensap of azijn en zout. Laat de munten een paar uur weken en spoel ze dan af. Het voordeel is dat de schone munten meteen te gebruiken zijn in de winkel.

Ultrasoon reinigen

Een ultrasoon reiniger is een machine die door middel van geluidsgolven en water vuil van munten kan halen. De trillingen zorgen ervoor dat het vuil los komt te zitten, en het water neemt dit dan weer op. Deze methode is veiliger dan werken met zuur of azijn, omdat er alleen maar water wordt gebruikt om de munt te reinigen. Hierdoor blijft er geen residu achter op de munt waardoor deze zou kunnen beschadigen. Het voordeel is ook dat met het gebruik van een ultrasoon apparaat het vuil wordt verwijderd op plekken waar een borstel of tandenstoker niet bij zou kunnen.

Een ultrasoon machine is wel een investering, maar bij goed gebruik kan tijd en risico bespaard worden en kunnen (gevonden) munten met voorzichtige behandeling leesbaarder worden gemaakt.

Ammonia (ammoniak oplossing in water)

De zwarte aanslag op zilver is zeker bij oudere munten een karakteristiek onderdeel van de munt zelf. Mocht het toch gewenst zijn deze te verwijderen, dan kan het (volgens het vroegere Koninklijke Penningenkabinet kan het beste gebruik worden gemaakt van ammoniak-oplossing, te vinden in de bouwmarkt of bij de huis-, tuin- en keukenproducten > ws bedoeld: het schoonmaakartikelen-schap in een supermarkt. Het is handig de munt even in de oplossing te laten weken, vervolgens met een watje af te nemen en deze nog even te laten weken in wat (gedemineraliseerd) water om ervoor te zorgen dat er geen ammoniak resten achterblijven die de munt kunnen beschadigen.

Schoonmaakpotloden

Met schoonmaakpotloden (speciaal gereedschap voor het reinigen van bodemvondsten), kun je voorzichtig vuil van munten verwijderen zonder chemicaliën te gebruiken. Er zijn schoonmaakpotloden van verschillende materialen beschikbaar:

• Grafiet: voor los vuil
• Messing: voor hardnekkiger vuil
• Staalwol: voor corrosie op grotere oppervlakten

Met deze potloden kunnen bijvoorbeeld koperen bodemvondsten goed behandeld worden, mede omdat er geen chemicaliën worden gebruikt en het metaal dus niet reageert op de behandeling.

Gouden munten

Omdat goud een inert metaal is, reageren gouden munten amper met lucht of aarde en vormt er dus vaak geen corrosielaag. Omdat de meeste gouden munten wel voor een klein gedeelte koper bevatten om het metaal te verstevigen, kan het voorkomen dat gouden munten verkleuren. Deze verkleuring is echter niet altijd ongewenst, omdat de verkleuring soms een mooi effect heeft waardoor de munt juist meer karakter krijgt.

Lager karaat goud (14 karaat en lager) kan in zure grond wel oxideren. Met een beetje citroensap kan deze oxidatie voorzichtig verwijderd worden, omdat het goud dan meer naar voren kan komen.

Zilveren (beleggings)munten

Zilveren guldens en rijksdaalders van koningin Juliana kunnen na verloop van tijd zwarte aanslag krijgen. In principe is deze aanslag niet erg voor de waarde van de munt (vaak is dat bij veelvoorkomende munten alleen de zilverwaarde met een extra premie). Indien je toch liever blinkende Juliana’s in je verzameling wilt hebben, kan je ze het beste schoonmaken met wat tandpasta. Omdat dit namelijk de zwarte aanslag wegpoetst. Let op: doe dit alleen met munten die geen (hoge) verzamelaarswaarde hebben. Gepoetste munten hebben vaak maar een deel van de originele verzamelaarswaarde behouden.

Daarnaast gaat het bij beleggen voornamelijk om de zilverwaarde van de munten, en niet of ze wel of niet blinken. Het beste is vaak om de munten gewoon met rust te laten. Aangezien een gepatineerde munt namelijk interessanter is voor verzamelaars dan een schoongemaakt exemplaar.

Koper-nikkelen munten

Zuiver nikkel reageert amper met zuurstof. Daardoor behouden de nikkelen guldens en rijksdaalders vaak hun originele muntkleur. Terwijl de bronzen stuivers en centen na verloop van tijd donkerder worden en een patinalaag vormen. Omdat nikkel in een legering met bijvoorbeeld koper anders reageert, komt het wel eens voor dat koper-nikkelen munten wel eens donkerder worden door de tijd. Dit komt mede doordat het koper met zuurstof reageert en het nikkel daarom donkerder van kleur wordt. Soms kan het helpen de koper-nikkelen munten te behandelen met azijn en zout, maar het kan voorkomen dat de munt daardoor rood van kleur wordt doordat het koper naar voren komt. Het is dan ook het beste de koper-nikkelen munten zo te houden als ze zijn.

Koperen en bronzen munten

Koperen en bronzen munten hoeven niet altijd behandeld te worden, bijvoorbeeld bij de gevallen met patina. Wat wel aangeraden is, is om de munten met beginnende corrosie in te wrijven met zuurvrije vaseline. Dit vormt een laagje op de munt waardoor deze beter beschermd is tegen verdere oxidatie. Zwaar aangetaste munten zouden met azijn voorzichtig behandeld kunnen worden. Wel is het belangrijk de azijn aan te lengen met water en de munt er niet te lang in te laten zitten. Daarnaast moet de munt na de behandeling grondig afgespoeld worden met water om te voorkomen dat er resten azijn verder gaan reageren met het metaal van de munt.

Zinken munten

Bij zinken munten ontstaat na verloop van tijd een witte corrosie laag, ook wel zinkrot genoemd. Die onbehandeld alleen maar verder groeit helaas. Wat bij zink handig is, is om de munt met een beetje zuurvrije vaseline in te vetten en dit even te laten staan. Hierdoor wordt de witte laag zacht en kan deze voorzichtig verwijderd worden met een houten prikkertje zoals een tandenstoker. Hierna kan de munt voorzichtig afgedroogd worden en is de witte laag in veel gevallen weg. Het voordeel van deze methode is dat de vaseline geen hoge zuurtegraad heeft en daardoor de kans dat dit de munt verder aantast klein is.

IJzeren munten

Omdat ijzer (en staal) van nature erg snel oxideert, is ijzer voornamelijk alleen gebruikt in het slaan van noodgeld-munten. Deze munten waren vaak kort geldig en daarom was de kwaliteit van het metaal ook minder van belang dan bijvoorbeeld bij de standaard circulatiemunten die voor een langere periode in omloop waren. Als ijzer verroest is, is het afhankelijk van de zeldzaamheid van de munt, verstandig de munt te behandelen.

Heel bijzondere munten moeten niet zelf worden schoongemaakt, dit kan het beste door een professioneel reinigingsbedrijf worden gedaan. Om ijzer te ontdoen van roest, moet het in een badje met azijn/citroensap met een beetje zout worden gelegd. Door dit even te laten weken zal de roest uiteindelijk oplossen en zal de munt er dan ook weer wat beter uit zien. Het is belangrijk na de behandeling de munt goed af te spoelen, anders roest deze weer verder. Ook kan de munt nog na behandeld worden met restoratiewax, die een beschermende laag vormt op de munt.

Tot slot

Het schoonmaken van munten is een omstreden onderwerp, en wordt in veel gevallen afgeraden. Dus is munten schoonmaken een goed idee? Bij David-Coin raden we het (dan) ook af om munten schoon te maken. Dit vermelden wij omdat dit de verzamelwaarde kan aantasten. Als er wel de wens is de munt schoon te maken, moet het reinigen in alle voorzichtigheid plaatsvinden. E in dit procces moet voorzichtig worden omgegaan met het eventuele schoonmaakmiddel, vanwege de ongezonde dampen die vrijkomen tijdens het behandelingsproces.
Ons advies is dan ook: ‘Laat munten zoals ze zijn, de patina op de munt is juist een onderdeel van het verhaal van de munt en geeft de munt zijn unieke karakter’ en kleur.

Disclaimer: Alle informatie in dit blog is niet per se ons advies, maar biedt een overzicht van mogelijke behandelmethodes. De bovengenoemde behandelmethodes zijn niet wetenschappelijk bewezen. David-Coin draagt geen verantwoordelijkheid voor eventuele schade of letsel die door onzorgvuldig handelen in bovenstaande methodes is ontstaan. U bent zelf verantwoordelijk voor roekeloze handelingen in processen. Laat het werken met chemische stoffen altijd aan een professional over.