Willem III en zijn muntslag

Doordat de vader van Willem III graag in Brussel was, zou Willem III in 1817 in Brussel geboren worden. Aan het Franstalige hof waar Willem III opgroeide zou hij voornamelijk Guillaume worden genoemd. De volledige naam van Guillaume was Willem Alexander Paul Frederik Lodewijk. De Alexander en Paul waar hij naar vernoemd is waren respectievelijk zijn Oom Alexander I van Rusland en zijn Opa Paul I van Rusland; beide Tsaren der Russen. De rest van de namen waren al eeuwenlang populair in de geslachten van Oranje en Nassau.

Als een echte doorluchtigheid zou hij privéonderwijs genieten; Guillaume kreeg zes dagen per week dertien uur per dag les. Uit rapporten is op te maken dat de docenten en gouverneurs van Guillaume vonden dat hij behoorlijk intelligent was maar zich regelmatig misdroeg en ook vrij arrogant overkwam.

Guillaume groeide voornamelijk op in de Zuidelijke Nederlanden en zoveel mogelijk op het platteland in grote paleizen. Tijdens zijn eigen koningschap zou Guillaume niet meer in het zuiden wonen en ook geen koning worden van Brussel. Op het moment dat Guillaume koning zou worden was zijn geboortestad al hoofdstad van een ander Land: België. Dat hij later geen vorst zou zijn, zoals zijn opa geweest was, had alles te maken met de grondwetwijziging waar zijn vader zich zo voor ingespannen had. De nieuwe grondwet van Thorbecke zorgde er namelijk voor dat Willem III ‘slechts’ constitutioneel monarch zou worden. Ondanks het verlies van een deel van de Zuidelijke Nederlanden aan het nieuwe land België zou Willem III wel groothertog blijven van Luxemburg.

Dit moderne koningschap had niet de voorkeur van Willem III. Maar misschien dat Willem II het er heel bewust voor zijn zoon doorheen had gedrukt vlak voor Willem III koning zou worden. Willem III had behoorlijk wat opmerklijkheden; dit zou hem later de bijnaam ‘Koning Gorilla’ geven. Toch zou Willem III ook geliefd worden en officiële en onofficiële eretitels krijgen.

Waar het gewone volk bij hoge uitzondering het ‘grootkruis in de Orde van de Nederlandse leeuw’ toegekend kan krijgen, werd Guillaume er door zijn opa mee beloond omdat hij simpelweg tien jaar oud was geworden. Guillaume kreeg op zijn tiende verjaardag ook de promotie tot Kolonel-titulair van de Infanterie. Dit was alleen maar decoratief. Toen de oorlog in 1831 uitbrak speelde de toen dertienjarige Guillaume geen enkele rol in de Tiendaagse veldtocht tegen het opstandige Zuiden.

Toch zou hij voornamelijk interesse hebben in ‘het militaire’. Toen Guillaume traditiegetrouw ging studeren in Leiden zou één van zijn professoren in een brief schrijven dat de prins meer interesse had in “grenadiersmutsen dan in enig boek”. Hij zal ook de nodige interesse hebben gehad in vuurwapens, waarmee hij dus nooit op Belgen schoot maar wel op dieren; Guillaume was namelijk zijn leven lang een fanatiek jager. Na zijn studie in onder andere bestuursrecht zou Guillaume aantreden bij de raad van state. Een belangrijk adviesorgaan voor de Koning; op dat moment nog steeds zijn opa Willem I.

Om de dynastie voort te zetten zou Guillaume moeten trouwen en kinderen moeten verwekken. Guillaume reisde heel Europa af op bezoek bij familie en andere koningshuizen. Uiteindelijk trouwde hij op 18 juni 1839 met zijn volle nicht Sophie van Wurtemberg; ze hadden via hun moeders dezelfde opa Paul aan Russische zijde. Toen Guillaume zes was ontmoette hij Sophie voor het eerst. Zij was toen vijf. Sophie schreef in haar dagboek dat ze nooit verliefd was op Guillaume en ondanks haar verliefdheid op een ander koos ze er toch voor om met de prins van Oranje in het huwelijksbootje te stappen. Het zou een moeizaam huwelijk worden met scheiding van tafel en bed als gevolg. Het huwelijk tussen de twee was niet onvruchtbaar; er werden drie zoons uit het huwelijk geboren. De Oudste zoon werd volgens gebruik Willem genoemd en kreeg de bijnaam ‘Wiwill’ om onderscheid te kunnen houden ten opzichte van de andere Willems.

De aanstaande koning had er grote moeite mee om koning te worden met ingeperkte macht. Willem III wilde de nieuwe grondwet niet aanvaarden; zo schreef hij aan zijn zus dat hij ‘onherroepelijk en voor altijd’ af wilde zien van de troon en dat die dan naar zijn oudste zoon zou gaan. Wiwill zou uiteindelijk nooit koning worden en zijn vader niet overleven. Sterker nog; deze zoon zou breken met zijn liederlijke vader en voor een burger leven in Parijs kiezen. Wiwill werd in zijn tijd gezien als sterke gelijkenis van zijn vader omdat hij net zo onbehoorlijk zou zijn.

Toen Sophie in 1877 stierf kon Willem III opnieuw trouwen. In eerste plaats wilde hij trouwen met een operazangeres uit Parijs. Hij had haar al een woning en titel in Nederland gegeven maar het kabinet vond dit geen goed plan. Dit zou een van de vele conflicten zijn tussen de koning en het kabinet. De koning werd ervan overtuigd toch een echte vorstelijke dame te gaan trouwen en hij begon aan een reis door Europa. Na verschillende afwijzingen kwam hij in het Duitse Bad Arolsen waar hij eerst wilde trouwen met een oudere zus maar uiteindelijk toch koos voor Emma. Emma was op het moment dat ze elkaar ontmoette 19 jaar oud. Toen ze een halfjaar later op 7 januari 1879 trouwden was ze 20 jaar en daarmee 41 jaar jonger dan de 61-jarige Willem III. Uit dit huwelijk werd Wilhelmina geboren.

Dat Willem III ondanks wat hij zijn zus schreef toch koning werd is bijzonder te noemen. Willem III wilde niets meer, geen militaire titels, niets. Hij bood zijn ontslag als luitenant-generaal aan bij zijn vader; Willem II accepteerde dit ontslag simpelweg niet. Willem II probeerde in zijn leven zijn zoon aan te moedigen toch het koningschap op zich te nemen omdat hij het zag als een goddelijke plicht.

De muntslag:

Ondanks dat er vanaf 1849 nog munten waren van Willem II werden in datzelfde jaar al munten geslagen met het portret van Willem III. Zijn portret was te zien vanaf de muntwaarde 5 cent t/m het gouden 20 guldenstuk, ook wel de negotiepenning genoemd. Echter werden niet alle munten op de voorzijde geslagen met het portret van Willem 3. Zo werd de voorzijde van de 2,5 cent met een gekroonde leeuw met zwaard en pijlenbundel geslagen.

Deze halve stuiver werd dan ook voor het eerst geslagen in Willem III zijn regeringsperiode.  De halve cent en 1 cent werden geslagen met een gekroonde W tussen het jaartal. In 1878 werd ook het ontwerp van de halve cent gewijzigd naar de gekroonde leeuw met zwaard en pijlenbundel en op de achterzijde twee samengebonden oranjetakken. Totaal zijn er 32 type munten te vinden van Willem III, naast de varianten die ook werden geslagen. Zoals jaartalwijzigingen, proefstukken of munten waarbij de naam van de ontwerper met of zonder punt werden geslagen. Deze laatste genoemde variant werd dan ook voor verzamelaars een extra uitdaging om deze allemaal te vinden voor hun collectie.
Klik hier voor ons aanbod munten van Willem III

Over de ontwerper I.P. Schouberg F :

Schouberg, Johannis Petrus was een Nederlandse graveur en medailleur. Op 15-jarige leeftijd ging hij werken bij zijn vader Johannes Schouberg, die ruim 45 jaar eerste graveur van 's Rijks zegel te 's-Gravenhage was en bij wie hij zijn opleiding kreeg. Werd in 1819 hulpstempelsnijder bij 's Rijks Munt, volgde in 1826 Van de Goor (P.W.) op als tweede stempelsnijder en werd in 1845 bevorderd tot eerste stempelsnijder. Ging op 1 april 1852 met pensioen.

Hij sneed de stempels voor de 2½ en 1 gulden 1840 van Willem I, de enkele en halve negotiepenning, de 10, 5 en ½ gulden, de 25, 10 en 5 cent en het ontwerp 10 cent 1843 met de gekroonde gotische W van Willem II, alsmede de 2½, 1 en ½ gulden en de 25, 10 en 5 cent van Willem III.

Als medailleur maakte hij vele tientallen penningen. Hij plaatste zijn naam of initialen op munten en penningen naar Latijnse traditie als: I.P.S. of I.P. SCHOUBERG F. Soms liet hij de F (van fecit = heeft gemaakt), soms tevens de voorletters weg.

Vervolg op de koning:

Grondwettelijk kon Guillaume het koningschap helemaal niet weigeren; het eerstvolgende kind van een koning in Nederland is direct monarch. Daarom kennen we in Nederland geen ‘kroning’ maar een ‘inhuldiging’. Toen Willem II overleed was Guillaume in Engeland en nog voor de verse koning het bericht ten gehore had gekregen maakten de kranten in Nederland al bekend dat hij de nieuwe koning was. Op de boottocht naar huis sprak de minister van binnenlandse zaken onophoudelijk op de nieuwe koning in om toch koning te zijn. Toen de koning aanmeerde in Hellevoetsluis stond zijn echtgenote hem op te wachten en vroeg of hij had geaccepteerd. “Ja, wat moet ik anders doen?” Zou Guillaume in het Frans hebben geantwoord.

Volgens kenners zou Willem III de meest ongeschikte koning worden die we in Nederland kennen. Het is ook een wonder te noemen dat Willem III niet werd afgezet. Er zijn een aantal ‘komische’ anekdotes over Willem III: Zo zou hij opdracht hebben gegeven om de burgemeester op te laten pakken en dood te schieten en wilde hij rellen in Schiedam om hoge broodprijzen de kop in drukken door – mocht het nog eens voorkomen – de stad te laten kanoneren door de marine. Willem III vond het ook vermakelijk om - als hij ’s nachts dronken was - het hele garnizoen van Apeldoorn op het plein van Paleis het Loo aan te laten treden om de wacht te inspecteren.

Ondanks de onhebbelijkheden van Willem III werd hij voor een tijd toch onnoemelijk populair onder de Nederlanders tijdens een – hoe kan het ook anders – watersnoodramp. De koning bezocht het getroffen gebied samen met zijn vrouw waar de bevolking hem waarschuwde het gebied niet nóg verder in te trekken. Toch bleef de koning stug volhouden;  “Ziet mij eens aan, denkt u dat ik niet sterk genoeg ben?!” zou hij hebben gezegd. Volgens een Belgische krant was de koning der Nederlanden op dat moment de meest populaire koning van heel Europa. Dit leverde hem de bijnaam ‘De Waterheld van het Loo’ op. Een zinspeling op de bijnaam van zijn vader ‘De Leeuw van Waterloo’.

Een andere bijnaam was minder heldhaftig; ‘Koning Gorilla’. Deze bijnaam werd aan de koning gegeven door zijn buurvrouw van een vakantiewoning van de koning aan het meer van Geneve. De huurovereenkomst van deze vakantiewoning zou opgezegd worden door de verhuurder door de onhebbelijkheden van de koning. De koning had namelijk exhibitionistische uitspattingen; hij werd regelmatig naakt gezien op zijn balkon en aan de kade. De koning kon ‘bewonderd’ worden door de vele bootjes die langs voeren en de buren rond zijn vertrek. Toen hij voor onpasselijkheden voor de rechter werd gedaagd beriep hij zich op zijn onschendbaarheid als koning.

Aangezien geen van de drie zoons uit het eerste huwelijk van Willem III de koning overleefden werd Wilhelmina, de dochter die hij had samen met Emma, op tienjarige leeftijd koningin. Ondanks dat Willem III dacht dat het patrimoniale eigendom – alleen erfelijk in de mannelijke lijn – wel gewoon over zou gaan op zijn dochter, gebeurde dit niet. Dit was het einde van het tijdperk van de drie Willems van Nederland en een einde van gedeelde landsgrenzen met Luxemburg. De eerstvolgende koning zou zich geen Willem IV noemen, misschien omdat hij niet in verband gebracht wil worden met zijn in dit artikel behandelde voorvader, maar naar eigen zeggen omdat Willem vier naast Bertha achtendertig in de wei staat.